خودروها دارای سیستم‌های داخلی متعددی هستند که یکی از آنها سیستم الکتریکی است. در سالیان اخیر برای سیستم الکتریکی خودروها سامانه‌ای به نام مالتی پلکس طراحی شده است و اگر خودروی خودتان را نزد تعمیرکار برده باشید، ممکن است نام آن را شنیده باشید. در این مطلب به این موضوع می‌پردازیم که این سیستم چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. با ما همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بدانید.
مالتی پلکس چیست؟
زمانی که خودروها صرفاً به استارت، برف پاک کن و چراغ‌ها مجهز بودند تأمین نیروی الکتریکی لازم برای کارکرد آنها کار چندان سختی نبود. در این زمان اغلب مدل‌ها میزان سیم کشی آن چنان بالایی نداشتند و تعمیر و عیب یابی آنها هم برای اغلب تعمیرکاران آسان بود. با این حال، به مرور زمان سیستم‌های جدیدی به خودرو اضافه شدند که نیازمند توسعه شبکه برق آن بودند. انژکتور، ضبط و رادیو، بلندگوها و بعدها کامپیوتر مرکزی از جمله قطعاتی بودند که با افزوده شدن آنها تولیدکنندگان با یک مشکل اساسی روبرو شدند: سیم کشی داخلی اتومبیل بسیار پیچیده، جاگیر و پرهزینه بود و برای تعمیرات هم مشکلات عدیده‌ای را به وجود می آورد. اینجا بود که آلمانی‌ها سیستمی را پیشنهاد کردند که امروزه با نام مالتی پلکس شناخته می‌شود.
مالتی پلکس یک سیستم چندجزئی است که با خلاصه سازی و مدیریت قسمت‌های برقی و الکترونیکی، آنها را به صورت یک شبکه به هم متصل می‌کند. این سیستم به یک پردازشگر مرکزی به نام BSI مجهز است که به عنوان مغز عملیات و کنترل کننده اصلی عمل می‌کند. هر سیگنالی که سنسورها، کلیدها، عملگرها و ECU داخلی با هم رد و بدل می‌کنند تحت نظارت BSI منتقل می‌شود و ابتدا نیازمند تأیید این بخش است. این سیستم به خلاصه شدن سیم کشی کمک فراوانی می‌کند و در آن تنها سه رشته سیم اصلی نیاز خواهد بود. سیم‌های فرعی در خودروهایی که به این ساختار مجهزند به یک چهارم کاهش پیدا کرده و تنها با دو رشته می‌توان انتقال و رد و بدل کردن سیگنال‌ها در تمام نقط اتومبیل را تضمین نمود.
با این حال، شاید برایتان جالب باشد که سیستم مذکور مزایای دیگری هم علاوه بر کاهش حجم سیم کشی در اختیار شما قرار می‌دهد.
مزایای مالتی پلکس
کاهش پیچیدگی سیم کشی اتومبیل دستاورد کمی نیست و به وضوح هم در طراحی، هم در تولید و هم در تعمیر و نگهداری آن موثر خواهد بود. با این وجود سیستمی که این کار را انجام می‌دهد مزایای دیگری هم برایتان به همراه خواهد آورد. تحت این سیستم، جعبه فیوز حذف شده و بسیاری از فیوزها به صورت ترکیبی استفاده می‌شوند. به لطف سیم کمتر، اتصال کوتاه و پارگی سیمها هم غیرمحتمل‌‌تر خواهد بود، پس ایمنی وسیله نقلیه افزایش پیدا می‌کند. با کاهش حجم مواد اولیه، هزینه تمام شده اتومبیل هم پایین می‌آید و بنابراین در قیمت فروش آن کاهش قابل توجهی را مشاهده خواهید کرد. همه این‌ها در حالی است که حالا جا برای سیستم‌های دیگر در بدنه باز می‌شود و می‌توان به توسعه سیستم‌های موجود هم فکر کرد.
اما حالا شاید بپرسید که کدام خودروها دارای این ساختار هستند؟
کدام خودروها مالتی پلکس دارند؟
بسته به شرکت و کشور سازنده، چند نوع متفاوت از این سیستم در بازار یافت می شود. گرچه در ابتدا این شرکت های آلمانی بودند که چنین ساختاری ارائه دادند، اما امروزه حتی تولیدکنندگان کوچک و نوپا هم می توانند آن را بازتولید کنند و به همین دلیل است که با استانداردهای مختلفی برای آن روبرو هستیم.
به طور کلی پنج استاندارد بین المللی برای اتومبیل های مجهز به این سیستم وجود دارد:
- استاندارد Can: در خودروهای بنز، فیات و ولوو مشاهده شده و آلمانی است.
- استاندارد Van: در خودروهای رنو و پژو استفاده شده و فرانسوی است.
- استاندارد Proprietary: در تویوتا و دیگر خودروهای ژاپنی به کار می رود.
- استاندارد Absus: یک استانداردهای آلمانی دیگر و مختص فولکس واگن است.
- استاندارد J1850: آمریکایی بوده و مختص محصولات فور و جی ام سی می باشد.
در ایران استاندارد فرانسوی به عنوان سیستم پایه استفاده شده و با پنج شبکه مختلف به کار می رود. اصولاً به خاطر این امر، ایران خودرو تولیدکننده اصلی در ایران است که از انواع مالتی پلکس بهره می برد. اکثر تولیدات آن از گذشته تاکنون به استفاده از این سیستم پرداخته اند و صرفاً طی این زمان، این تولیدکننده تلاش کرده است برای برخی مدل ها به عنوان یک فیچر اضافی از استاندارد جدیدتری استفاده کند.
مهمترین خودروهایی که در ایران از این سیستم بهره می برند عبارتند از:
- سمند
- سورن
- رانا و رانا پلاس
- دنا و دنا پلاس
- انواع پژو (405، 206، 207 و پارس)
سخن آخر
در این مطلب از پیاصنعت، شرکت تولید کننده انواع اگزوز خودرو، تلاش کردیم به این سوال جواب بدهیم که در ایران کدام خودروها به سیستم مالتی پلکس مجهز هستند. همان طور که بحث کردیم، این سیستم مدت قابل توجهی در سطح بین الملل حضور داشته است، اما در ایران اکثراً محصولات ایران خودرو هستند که در کارخانه به آن مجهز می شوند و دیگر تولیدات داخلی کمتر به آن مجهز می شوند. هدف از استفاده از این سیستم را هم همراه یکدیگر تشریح کردیم و به این ترتیب توانستیم مشخص کنیم که چرا کاربرد آنها می تواند برای مصرف کننده مفید باشد. در مجموعه پیا صنعت با ارتباطی که با تولیدکنندگان درجه یک خودرو در ایران وجود دارد، می توانیم اطلاعات بیشتری از این دست را با علاقمندان در میان بگذاریم و به این ترتیب راه را برای یادگیری هرچه بیشتر شما هموار کنیم. امیدواریم به این ترتیب، حسن نیت ما در قبال هموطنان به اثبات رسیده و بتوانیم رضایت خاطر شما را از همکاری با ما هرچه بیشتر بهبود ببخشیم.