استفاده از خودروها به مدت طولانی به مرور زمان باعث فرسودگی قطعات آنها شده و بازده کاری سیستم‌های داخلی آنها را به شدت پایین می آورد. در این موقعیت تعمیرات پرهزینه در بازه‌های زمانی کوتاه نیاز می‌شوند و اکثر افراد کم کم به این فکر می‌افتند که چرا اتومبیلشان تا این اندازه نیازمند تعمیرات شده است. این موقعیتی است که وسیله نقلیه را فرسوده به حساب می‌آورند و در اکثر مواقع، استفاده ادامه دار از این اتومبیل‌ها نیازمند تعمیرات اساسی است که در خصوص بسیاری از مدل‌های موجود در بازار عملاً فاقد صرفه اقتصادی است.
در این مطلب از پیاصنعت به بررسی این موضوع می‌پردازیم که طبق تعریف چه خودروهایی خودروی فرسوده به حساب آمده و برای حل این مشکل چه راه حل‌هایی به جز جایگزینی اتومبیل یا تعمیر اساسی آن وجود دارد.
تعریف خودروی فرسوده
چهار عامل مشخص کننده فرسودگی یا عدم فرسودگی خودروها هستند:
- سن از زمان تولید
- میزان کارکرد از زمان تولید
- تکنولوژی کنونی مورد استفاده در صنعت خودروسازی
- اولویت‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی کنونی
معمولاً خودروها پس از ده سال کارکرد به پایان عمر عملیاتی خود نزدیک می‌شوند. این در حالی است که در نظر داشته باشید خودروی مورد نظر میزان کارکرد متوسطی داشته باشد. اگر به اتومبیل فردی نگاه کنیم که به طور دائم مسافت‌های بین شهری طویل را بدون توقف قابل توجه طی می‌کند، میزان استهلاک بالاتر و در نتیجه زمان رسیدن به فرسودگی کمتر خواهد بود. فناوری بحث مقایسه است، به خصوص وقتی موضوع امکانات ایمنی و رفاهی مطرح می‌شود. در نهایت اولویت‌های عمومی جامعه را داریم که برای مثال مطرح می‌کنند اتومبیل‌های مجاز به رفت و آمد در سطح شهرها باید استانداردهای سوختی حداقلی مانند یورو 4 را داشته باشند. طبیعتاً بسیاری از اتومبیل‌های قدیمی‌تر قادر نیستند این استاندارد را بدست آورند و به همین دلیل فرسودگی آنها اثبات می‌گردد.
در ایران اغلب معیارهایی برای تعیین به پایان رسیدن عمر کاری خودروها طراحی و بر اساس آنها تعداد دفعات مراجعه به مراکز فنی در سال مشخص شده است. این معیارها به طور کلی در قالب سن مرز فرسودگی عرضه شده‌اند که در ادامه به طور خلاصه به آن می‌پردازیم.
سن مرز فرسودگی
سن مرز فرسودگی زمانی است که به طور قطعی، خودرویی از نوع مشخص شده به شرایط فرسودگی می‌رسد. زمانی که یک وسیله نقلیه این مقدار سن داشته باشد باید دفعات مشخصی در سال به مراکز فنی مراجعه کند و برای صاحب خود به مرور زمان هزینه‌های متعددی خواهد تراشید. اغلب پیشنهاد اصلی در این موقعیت تعویض اتومبیل خواهد بود، اما گزینه تعمیرات اساسی هم مطرح است که گزینه پردردسر و گران‌قیمتی به شمار می‌آید.
بر اساس دانسته‌های عمومی در ایران، سن مرز فرسودگی برای وسایل نقلیه به شرح زیر است:
- شخصی (سواری و ون): 15
- عمومی: بین 8 (بنزینی) تا 14 (برقی)
- وانت: 13
- کامیون و کامیونت: 16
- موتور سیکلت: بین 5 (بنزینی) و 12 (برقی)
اگر به سراغ گزینه تعویض وسیله نقلیه برویم، وسیله قدیمی باید اسقاط شود. اسقاط اتومبیل‌ها از قواعد خاصی تبعیت می‌کند که بد نیست به آنها هم بپردازیم.
اسقاط خودروهای فرسوده
اگر طبق قانون و با بررسی ها، اتومبیل شما فرسوده تلقی شود، باید وارد فرایند اسقاط گردد. برای اسقاط وسایل نقلیه فرسوده وامی به مالکان داده می شود تا بتوانند جایگزین جدیدی خریداری کنند. مبلغ این وام برای کلان شهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و همدان بین ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۰ بوده و با شیب ملایمی برای سالیان پس از آن افزایش داشته است. علاوه بر این مبلغ، در 1400 مبلغ ۷ میلیون تومان بابت اسقاط خودرو فرسوده از متقاضی کسر می شد که آن هم با مقداری افزایش همراه بوده است. فرآیند شامل ثبت نام و اعلام وجود در سامانه های دولتی و پیگیری های بعد از آن خواهد بود.
با این حال، اگر گزینه شما به جای اسقاط، تعویض وسیله باشد باید به سراغ طرح های جایگزینی و تعویض بروید.
طرح های جایگزینی و تعویض
شما در این طرح می توانید هم از طریق سایت و هم از طریق مراجعه حضوری به نمایندگی های خودروسازی مربوطه، ثبت نام را انجام دهید. پس از ارائه اسناد مربوطه به نمایندگی، خودروی فرسوده شما تحویل گرفته می شود و از طرف شرکت خودروساز به بانک معرفی می شوید. با ارائه معرفی نامه به بانک، وامی از طرف بانک برای خرید خودروی جدید به شما داده می شود. ایران خودرو و سایپا به عنوان دو تولیدکننده بزرگ وسایل نقلیه در ایران هر کدام طرح خود را در این خصوص عرضه کرده اند.
طرح ایران خودرو به نام طرح حواله ای مشهور است و برای شرکت در آن حتما باید به یکی از نمایندگی های این شرکت مراجعه کنید. هم چنین، فرآیند کار با این شرکت در همان مرحله اول شامل تحویل گرفتن خودروی شما خواهد بود، لذا در نظر داشته باشید که ایران خودرو برای مدتی شما را بدون اتومبیل می گذارد و بعد گزینه جایگزین را ارائه می دهد. در طرف دیگر، سایپا از سیستم اینترنتی استفاده کرده و برای تعویض از قرعه کشی استفاده می کند، پس دریافت اتومبیل جایگزین از آن چندان آسان نخواهد بود.
هر دو شرکت قیمت محصول جایگزین را معادل با قیمت تصویب شده در زمان واریز وجه تعیین می کنند و هیچ مسئولیتی هم در قبال پیش آمدن شرایط ویژه برای خریدار قبول نخواهند کرد. بنابراین با دقت وارد این حوزه شوید.
سخن آخر
این مطلب تلاش کردیم شما را با بحث خودروهای فرسوده، تعریف آن ها و طرح هایی که برای اسقاط و جایگزینی آن ها وجود دارد آشنا کنیم. امیدواریم این اطلاعات بتواند به متقاضیان گرامی کمک کند تا فرآیند آسان تری را در اسقاط یا تعویض اتومبیل های خود داشته باشند و بتوانند راحت تر تصمیم بگیرند. هرچه باشد، مجموعه پیاصنعت به عنوان یک مجموعه همکار با بسیاری از خودروسازان کشور، به خوبی از شرایط این صنعت آگاه است و می تواند به شما کمک کند تا نتیجه بهتری از تلاش هایتان در این خصوص بدست آورید.