یاتاق زدن چیست؟
تا به این نقطه از مجله پیا صنعت به بررسی اصلی ترین قطعات در خودرو ها پرداخته ایم. قطعاتی که در تامین سلامت و کیفیت عملکرد خودرو بسیار مهم بوده و می توانند نقش پر رنگی در کاهش هزینه های نگهداری از خودرو داشته باشند. همانطور که میدانید، اگزوز ها از مهمترین این قطعات هستند اما یکی دیگر از مشکلاتی که بسیار از افراد با آن روبرو می شوند، یاتاق زدن است. یاتاقان زدن موتور از جمله عیوب مهم و پر اهمیتی است که در صورت عدم توجه و رفع به موقع آن، می تواند خسارات سنگینی به دنبال داشته باشد. گاهی اوقات میزان آسیب به حدی است که پیشرانه یا موتور از کار افتاده و دیگر روشن نمی شود؛ در چنین مواقعی کار از کار گذشته و بایستی موتور خودرو به طور کامل باز شده و از نو سر هم بندی گردد.
یاتاقان چیست؟
این قطعه در واقع نوعی بیرینگ به شکل ورقه فلزی نسبتا باریک است که ضمن تنظیم لقی میل لنگ و شاتون ها، حرکت روان آنها حین روشن بودن موتور را تضمین می کند.
این قطعه در موتور های احتراقی به دو نوع ثابت و متحرک دسته بندی می شوند؛ یاتاقان های ثابت بین محل تماس میل لنگ با بلوک سیلندر و کپه های آن قرار گرفته و لقی عمودی میل لنگ نسبت به بدنه را تنظیم می کنند. یاتاقان متحرک نیز به گونه ای مشابه در محل تماس میل لنگ و دسته شاتون ها نصب شده و لقی شاتون نسبت به میل لنگ را تنظیم می کند. معمولا یک یا دو جفت بغل یاتاقان نعلی شکل نیز برای تنظیم لقی افقی میل لنگ در پیشرانه های احتراق داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
زمانی که موتور خودرو روشن می شود، لایه نازکی از روغن در فضای باریک میان یاتاقان ها و میل لنگ تشکیل شده و موجب از بین رفتن اصطکاک این قسمت ها می شود تا میل لنگ بتواند حرکت دورانی خود را به سهولت تداوم بخشیده و پیشرانه خودرو به کار خود ادامه دهد.
منظور از یاتاقان زدن چیست؟
هر عاملی که باعث دفرمه شدن یا آسیب دیدن یاتاقان ها شود، به طوری که این قطعه به میل لنگ بچسبد یا بیش از حد از آن فاصله بگیرد، لایه روغن دیگر قادر نخواهد بود به درستی فضای خالی میان این دو را پر کند؛ اصطلاحا در این وضعیت گفته می شود که موتور یاتاقان زده است.
اگر این قطعه با سطح میل لنگ تماس پیدا کند و به آن بچسبد، حرکت موتور (دوران میل لنگ) سنگین شده و در نهایت پیشرانه از کار خواهد افتاد. اگر این قطعه در اثر خوردگی و سایش، ضخامت استاندارد خود را از دست بدهند و بیش از حد نازک شوند، میل لنگ دیگر نمی‌تواند بدون لرزش به کار خود ادامه دهد، چرا که لقی استاندارد آن از بین رفته و حین کارکرد همواره صدایی شبیه به تق تق یا لق لق از ناحیه قطعه معیوب شنیده می شود.
علت یاتاقان زدن چیست؟
هر عاملی که باعث شود روغن با شدت و مقدار کافی به یاتاقان ها نرسد، می تواند موجب آسیب رسیدن به این قطعه مهم در موتور گردد. از جمله باید به عواملی همچون: خرابی پمپ روغن، کثیفی بیش از حد روغن موتور و فیلتر آن، وجود ناخالصی در روغن، آب و روغن قاطی کردن ناشی از سوختن واشر سرسیلندر یا هر دلیل دیگر، کمبود میزان روغن پیشرانه و… اشاره کرد.
همچنین هرگاه دمای کارکرد موتور بیش از حد افزایش یافته و این ازدیاد حرارت سریعا برطرف نگردد، نهایتا افزایش گرما منجر به انبساط حجمی بیش از حد میل لنگ و یاتاقان ها شده و فضای خالی میان آنها که بایستی توسط لایه باریک روغن پر شود، از بین خواهد رفت. بنابراین میل لنگ نمی تواند طبق روال همیشگی به حرکت دورانی خود ادامه دهد و این مسئله در نهایت پیشرانه را از کار خواهد انداخت.
قفل شدن ترموستات، خرابی رادیاتور، کمبود مایع خنک کننده، نشتی آب موتور، خرابی سامانه فن خنک کننده رادیاتور و غیره، از جمله مهم ترین علل افزایش دمای بیش از حد پیشرانه هستند که در صورت عدم رفع عیب، می توانند منجر به یاتاقان زدن موتور شوند.
در پایان توصیه می کنیم به منظور جلوگیری از بروز عیب در عملکرد یاتاقان ها، از روغن استاندارد در پیشرانه استفاده کرده و طی بازه های زمانی معین و حتی پیش از موعد نسبت به تعویض آن اقدام کنید. همچنین سعی کنید ضمن وارد نیاوردن فشار بیش از حد به موتور، همواره نسبت به عملکرد صحیح مجموعه سیستم خنک کننده و ترموستات و نیز کافی بودن میزان مایع روان کار و خنک کننده در پیشرانه اطمینان حاصل فرمایید.